Даанышман ойлор: афоризмдер, макал-лакаптар: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary |
No edit summary |
||
1 925-сап:
==УЛУУ АДАМДАРДЫН ТУРМУШУНАН==
'''ЖАЗУУЧУЛУК СЫР'''
Бернард Шоудон бир аял сураптыр: кантип жазганда атактуу жазуучу боло алам?
- Солдон оңду карай жазганда... - дептир Шоу.
'''КАЙДАН ЧЫГАТ АНЧА СӨЗ?'''
Анатоль Франс ойлорун кагазга тез түшүрүш үчүн стенографист аял чакырат.
- Ылдам иштей алат чыгарсыз, - деп сурайт, жазуучу андан.
- Албетте, мүнөтүнө 120 сөз жаза алам.
- 120 сөз?! Катыгүн, анча сөздү мен кайдан табам? - деп муңайыптыр Франс.
'''БИР КҮН ЖАНА БИР ЖЫЛ'''
XIX кылымда жашаган белгилүү немис сүрөтчүсү Менцелге бир жаш жигит картинасын көтөрүп келип, наалыйт:
- Ушу да акыйкаттыкпы? Бир эле күндө бүтүргөн картинамды бир жылдан бери сата албайм.
- Картинаңды эгер бир жыл жазсаң, бир эле күндө сатмаксың, - деп жооп бериптир ага, мастер.
'''ӨКҮНҮЧТӨН КАЧЫП КӨР'''
Сократтан бир жигит кеңеш сураптыр:
- Акылман Сократ, кандай дейсиз, үйлөнсөмбү, же үйлөнбөй эле койсомбу?
- Кайсынысын жасасаң деле - баары бир өкүнөсүң, - дептир акылман.
'''ЧЫН - ЧЫЧАЛАК'''
Марк Твендин бир таанышы жаңы чыккан китебин алып келип, пикирин жашырбай айтуусун өтүнөт.
- Эч анте албайм! - дейт атактуу жазуучу. - Достугубузга шек кеткенин каалабайм.
'''ЭШЕКТИН БАЛАСЫ КИМ?'''
Президенттик шайлоонун жүрүшүндө Республикалык партиядан кандидат Теодор Рузвельт бир шаарга барып алып, жалындуу сөз сүйлөйт. Эл ичинен бирөө адеп эле тигинин сөзүн бөлүп, «Мен демократмын! Мен демократмын!» деп кыйкыра берет.
- А эмне үчүн сиз демократсыз? - деген суроо берет, тырчый түшкөн Рузвельт.
- Менин чоң атам да, менин өз атам да демократ болгон. Демек, мен да демократмын! - деп жооп берет ал.
- Болуптур... а эгер сиздин чоң атаңыз да, өз атаңыз да эшек болсо, а сиз ким болот элеңиз?!
- Менби?! Мен албетте, республикалык партиянын өкүлү болмокмун! - деп жооп бериптир ал.
'''ЗАКАЗ'''
Тристан Бернард бир жолу ресторанда отурса, оркестр мааниси жок бирдемелерди ойной баштайт. Жини келген Бернард официантты чакырып:
- Бул оркестриңер менин заказымды аткара алабы? - дейт.
- Албетте, эмнени ойносо дейсиз?
- Мен тамак ичип бүткөнчө карта эле ойношсунчу, анда.
'''АЯЛДАРДЫН ЖАЗАСЫ'''
Француз комедиографы Ашардан достору сурашат:
- Аялды кантип катуу жазаласа болот?
- Шляпасын көп, бирок, күзгүсү жок бөлмөгө камап коюп... - деп жооп бериптир, атактуу куудул.
'''ТЕНТЕК ТЕЛЕГРАММА'''
Нью-Йоркто коюлган пьесасынын премьерасынан соң Бернард Шоу башкы ролду ойногон актрисага төмөндөгүдөй телеграмма жөнөтөт:
«Эмне деген ажайып?! Эмне деген керемет?!» Толкунданган актриса жооп кайтарыптыр: «Ашкере мактап койдуңуз». Бернард Шоу кайрадан телеграмма жиберет:
«Мен пьесаны айтып жатам».
Анда, актрисанын жооп телеграммасы:
«Мен дагы».
'''ЖОКТОН - БАР БОЛОТ'''
Витторио Де Сика айтчу экен: аялдар жок нерседен салат жасап, жок нерседен шляпа токуп, жок нерседен... жаңжал чыгарат.
'''ЧЕРЧИЛЛДИН ЧЕЧИМИ'''
Англиялык бир департаменттин директору каза болгондо, анын кызмат ордун ээлөөнү каалаган бирөө Уинстон Черчиллге кайрылыптыр:
- Өлгөн адамдын ордуна мени коюуңузду суранам.
- Каршы эмесмин, - деп жооп бериптир, Черчилль. - Бирок, сиз ал үчүн бейиткананын директоруна кайрылыңыз.
'''ТУКУМ КУУЧУЛУК'''
Марк Твенге бир тааныш келин арызданыптыр:
- Түшүнсөм өлөйүн: күйөөм кээде - эркектей, кээде - катындай.
- Бул - тукум куучулук, - дейт Марк Твен. - Күйөөңдүн эзелтен келаткан тукумдарынын теңи - эркек, теңи - катын экенин унутпай жүр.
'''АТАНЫН УУЛУ'''
Бернард Шоуго бир бейтааныш жигит кайрылыптыр:
- Атактуу юморист жазуучунун дал өзү турбайсызбы! Сиздин атаңыздын тикмечи болгону чынбы?
- Чын, - дейт Шоу.
- Анда, сиз эмне үчүн тикмечи болбой калдыңыз?
- Аны айтыш кыйын... Тукум куубаган учурлар деле болот тура. Мына, сиздин атаңыз сыпайы мырза болушу керек.
- Албетте.
- Бирок, сиз деле атаңызды тартпай калыптырсыз да.
'''ЭҢ БИР ШУМДУК ЭРИТКИЧ'''
Эдисон кызматка аларда ойлоп табуучуларды жеке өзү сынап көрчү экен. Бир жолу ага бир жигит келип, пикирин бөлүшөт:
- Менде бир керемет идея бар. Универсал эриткичти жаратсам дейм. Ал эритпеген ааламда эч нерсе болбойт.
- Эң эле кызык идея экен, - деп таңгалат, атактуу окумуштуу. - Бирок, ал эриткичти кандай идишке сактайбыз?
'''КЫЯЛ'''
- Сиз канча акча тапсам деп кыялданасыз? - деп сурашат бир жолу, Бернард Шоудон.
- Коңшуларым ойлогондой.
'''АТАКТАН АКЧА КЫМБАТ БОЛГОНДО'''
Италиянын улуу композитору Россини отузга чыкканда Милан шаарынын шаардык кеңеши ага эстелик тургузууну чечет.
- Ал эстеликке канча каражат кетет? - деп сурайт композитор.
- Үч жүз миң лир.
- Үч жүз миң лир?! - деп шыпшынат Россини. - Анда мындай кылбайлыбы: бул акчаны мага эле бергиле, мен Миландагы ошол эстеликтин ордуна күн сайын эки-үч сааттан туруп берип жүрөйүн.
'''ГУНОНУН САБАКТАРЫ'''
Улуу композитор Шарль Гуно көкүрөгүн урган бир жаш музыкантка акыл айтыптыр дешет:
- Өнөрдүн өрүн улам өрдөгөн сайын эски мастерлерди баалай баштайсың. Мен сендей кезимде «Мен элемин!» дечүмүн. Жыйырма төрткө чыкканда: «Мен жана Моцарт» деп калдым. Кыркка келгенде: «Моцарт жана мен» дей баштадым. А азыр болсо: «Моцарт» дегенден башканы айтпайм.
'''ЭГЕРДЕ...'''
Атактуу юморист Стивен Лекок жаш кезинде кичинекей бир колледжге мугалим болуп иштечү экен. Аз гана айлык алып жүрүптүр. Буга нааразы болгон куудул жигит дирекцияга төмөндөгүдөй арыз жазат:
«Төрөлөр! Эгерде менин айлыгымды тезинен көтөрбөсөңөр...»
Ушул жерден арыз үзүлөт, бирок, аягы кагаздын тышында уланыптыр: «...баягыдай эле ыйлап-сыктап иштей берүүгө аргасызмын».
'''КЕҢЕШ'''
Белгилүү драматург Саша Гитри жаш кезинде Париждин бир театрынын директоруна пьесасын сунуш кылат.
- Жаман пьеса эмес, - дейт директор, окуп чыгып. - Бирок, диалогдорду жандандырып, сюжетти жөнөкөйлөтүшүңүз керек, антпесеңиз аңкоолор түшүнбөй калышат.
- Андай болсо, - дейт драматург. - Сиз түшүнбөй калган жерлерди көрсөтүп берсеңиз?
'''КИШЕН'''
«Эрди-катынга салынган кишен тууралуу оюңуз кандай?» - деп Дюма-атадан сурашат.
- Ал кишен оңбогондой оор, - дейт атактуу жазуучу. - Аны экөөлөп, кээде үчөөлөп көтөрүүгө туура келет.
'''УНУТЧААКТЫК'''
Лессинг аябай унутчаак адам экен. Бир жолу кечкурун үйүнө келип эшигин тыкылдатыптыр.
- Профессор мырза үйүндө жок, азыр, - деген үн угулат, жогорку терезеден.
- Жок болсо, ананыраак келейин, анда, - деп кетип калат үй ээси.
'''КҮЙӨӨДӨН КЫМБАТ АТЫР БАР'''
Атактуу кино актриса Грета Гарбонун адресине келген жайнаган каттардын ичинде мындай суроо да бар экен:
- «Күйөөм мен куюнган атырды жаман көрөт. Атырды алмаштырганым - туура болобу?»
Актриса жооп бериптир:
«Атырды эмес, күйөөңдү»...
'''АВТОРДУН АТЫ ЖАНАН ЗАТЫ'''
Марк Твен тоголок кат алат. Баракта бир гана «Чочко» деген сөз жазылыптыр. Эртеси Марк Твен газетага макала жарыялап, анда минтиптир:
«Мен аягына аты-жөнү жазбаган каттарды көп алам. Кечээ болсо - мага биринчи жолу өтүнүч-суроосу жок эле актай, бирок, автордунун аты-жөнү жазылган кат келди»
'''КИМИСИ АКЫЛДУУ'''
Конан Дойль спиритизм (дубакейлик) менен көп машыкчу экен. Бир жолу ал Бернард Шоуго колу-бутун тийгизбей эле тамак ичкен столун нарыга жылдырарын айтат.
- Таңгаларлык эчтеме жок, - дептир Шоу ага. - Акылдуу адам столдон өзү биринчи туруп кетиши керек.
== АПЕНДИ АКЕ АЙТЫПТЫР...==
'''«МОЙНУМДА КЫТЫГЫМ БАР ЭЛЕ...»'''
Бир күнү шаар башчысы Апендинин ачуу тилинен айып таап, дарга асмак болот. Аянтта эл додо. Салаңдап турган сыйыртмак жиптин алдындагы Апендиге өкүм ээси: «акыркы өтүнүчүңдү айтып кал», - деп кайрылат.
- Бир ганан суранычым бар, - дейт Апенди. - Мени ассаңар да, белимен ассаңар, анткени, мойнумда кытыгым бар эле...
'''АНДАН АРЫ КЕТЧҮ ЖОЛ'''
Мадырабаш балдар Апендинин шакаба чегишип, кепичин ала качмак болушат. Муну туйган Апенди кай жерге барса да, кепичин колуна кармай отурат. «Бактын башындагы уядан таранчынын жумурткасын алып бер дейли. Кепичин чечпей чыга алмак беле, ошондо ала качабыз», - деп кеңешет балдар.
- Макул, алса - алып берейин, - дейт, ак көңүл Апенди. Анан, кепичин бир колуна кармап алып, бак башына чыга баштайт. Балдар жабыла кыйкырышат:
- Апенди аке, кепичиңизди калтырып кетиңиз да!
- Ээ, балакайлар, - дейт ал, төмөндөгү балдарга. - Силерге балапан алып берип, мен андан ары кетем.
'''«БУТТАП ЖИБЕР»'''
Апенди бирөөнүн короосунан шагы ийилген алмаларды көрөт да, бийик дубалынан артылып араң түшөт. Мөмөлөрдү койнуна солоп жатканда, үй ээси көрүп калып, кубалайт. Апенди безип качып келатып, дубалга жакындаганда тигиге кыйкырат имиш:
- Буттап жибер, бай болгур! Буттап жибер!
'''АЖЫДААР'''
Эмир Темир Апендиден сураптыр:
- Бу сенин жылың кайсы?
- Туулганда жылан эле, азыр ажыдаар болуп калса керек... - дептир Апенди.
'''КУДУКТАГЫ АЙ'''
Апенди бир күнү кудуктун суусун эңкейип караса, түбүндө жылтырап Ай жатат. «Чыгарбасам болбос», - деп чаканы түшүрөт. Анан, тырмышып тарта баштайт. Кептелип калган чаканын жиби үзүлүп, Апенди чалкасынан кетет. Бир оокумдан кийин эсин жыйып, көзүн ачса, асманда Ай турат.
«Жарыктыкты эптеп чыгарган экенмин, ээ», - деп кубаныптыр, боорукер Апенди.
'''САКАЛЧАН ЖЫГАЧ'''
Апенди жолдо кетип баратып, кийим щётка таап алат. Ары-бери кармалап туруп:
- Капырай, жыгачка да сакал чыгат экен, ээ! - деп таңгалыптыр.
'''ЖАЗА'''
Апенди шашкалактап жүрүп кетмендин мизин басып алат. Сабы чабылып келип, чекесине бир тийет. Жаны ачынган Апенди кетменге кыйкырыптыр дейт:
- Ушундайыңан көчүгүңө жыгач тыгып койгон турбайбы!
'''ЭМНЕ ҮЧҮН ТУЗДУУ?'''
Апендиден:
- Эмне үчүн көлдүн суусу туздуу? - деп сурашыптыр.
- Туздуу болбосо, балыктар чирип кетпейби?! - деп жооп бериптир ал.
'''ҮЙ КӨЧҮРГӨН УУРУЛАР'''
Түн ичинде Апендинин үйүнө ууру кириптир. Алар колуна тийген көр-жерди алып качып баратышса, Апенди да жууркан-төшөгүн көтөрүп, артынан жөнөп калбайбы.
- Ээй! Сен каякка?! - деп кыйкырышат, уурулар.
Анда Апенди:
- Көчүп баратпайбызбы? - деп коёт дейт.
'''АПЕНДИ АМАН КАЛГАНДА'''
Апенди түн ичинде ойгонуп, терезени караса, сыртта бирөө турат. Мылтыгын октоп, атып жиберет да, «өлтүрдүм го» - деп, төшөгүнө жатып алат. Таң эртең туруп караса, баканда илинген өзүнүн чапаны. Кемпирин чакырып алып, ыйламсырап айтат имиш:
- Байкуш байбичем, багың бар экен. Ок дал жүрөктүн тушуна тийиптир.
'''КАЗ-ӨРДӨКТҮН СОРПОСУ'''
Апенди көл үстүндө сүзүп жүргөн каз-өрдөктөрдү кармайын деп акырын жылып барат. Аңгыча алар «карк-карк» деп, учуп кетишет. Апенди куржунунан нанын алып чыгып, сууга малып жей баштайт.
- Ой, бул эмне кылганың? - дешет көргөндөр.
- Каз-өрдөктөр этин жегизбей качып кетишти, сорпосуна нан малып жеп отурам, - дептир ал, камырабай.
'''АГАСЫ МЕНЕН ИНИСИ'''
- Сен улуусуңбу, же агаң улуубу? - деп, бирөөлөр тийишип сураса, Апенди айтат дейт:
- Былтыр агам бир жаш улуу болчу, быйыл - теңбиз.
'''...КУРСАГЫ АЧКАН УКТАБАЙТ'''
Апенди жол жүрүп келатып, бир таанышыныкына түнөп калат. «Чарчаган немеге уйку артык чыгар», - деп, түз эле төшөк салып, жаткырып коюшат. Курсагы аябай ачкан Апенди түндүн бир маалында туруп, үй ээсин ойготот:
- Жаздыгым жапыс болуп уктай албай жатам. Бир-эки токочуңар болсо - берсеңер, башыма жаздап алайын...
'''ЖОГОЛГОН МЕНЕН ТАБЫЛГАН'''
Апенди базарлап жүрүп, эшегин жоготуп жиберет. Анан, элге жар салат:
- Кимде-ким эшегимди таап берсе - ээр токуму, нокто-жүгөнү менен ошо кишиге берем.
- Кызык экенсиң, тапкан кишиге эшегиңди берсең - аны издеп эмне кыласың? - дейт бирөө.
- Өзүң кызык экенсиң! - дептир Апенди. - Жоголгону - белекке кетсе, табылганы - өзүмдө калат да.
'''«ТАМДАН ӨЗҮҢ КУЛАП КӨР»'''
Бир жолу Апенди там үстүнөн кулап кетет. Көчөдөн өтүп бараткан бирөө:
- Ой, Апенди, жерде эмне жатасың? - дейт, эңкейип.
- Эмне үчүн жерде жатканымды билгиң келсе, өзүң тамдан кулап көрбөйсүңбү? - дептир, көзүн араң ачып.
'''КИМИСИ ТЕТИРИ?'''
Бир күнү Апенди атын тетири минип келиптир.
- Атка тетири минип, жинди болдуңбу? - дейт аялы, аны аттан түшүрүп жатып.
- Мен тетири минбей эле, ат өзү тетири туруп алса, эмне кылайын? - деп актаныптыр ал.
'''ДАЛДАЛ'''
Апенди жалгыз уюн сатмакчы болуп базарга барыптыр. Анан, элге минтип жар салыптыр:
- Ээй, калайык! Кашык сүтү жок, кесим эти жок уйду ким алат! Артына келсе - тебенээк, алдына келсе - сүзөнөөк уйду ким алат?
Муну уккан эл айланып өтүп, эч кардар чыкпай коёт. Акыры далдал жалдайт. Далдал болсо, уйду жерге-сууга тийгизбей мактап кирет:
- Айланайын эл-журт! Сүтү - булактай, жүнү - сымаптай, тогуз айлык бооз, токмоктосоң да - жоош, базарды түрө издетер, баасы - ит бекер уйду ким алат?!
Далдалдын бал тилине балкыган Апенди:
- Ушундай уйду бирөөгө сатып жинди болуптурмунбу?! - деп, үйүнө жетелеп баса бериптир.
'''«ЭШЕКТИ ЭШЕК КӨРГӨНДӨ»...'''
Бир дыйкан адам хандын сепилинин жанына келгенде минген эшеги айкырып коё берет. Сепил үстүндө жүргөн хан буга жини келип, дыйканды сабатат.
Бөөдө ыза көрүп келаткан ал адамды Апенди минтип жубатыптыр:
- Эшектердин жоругуна таарынба, эшек эшекти көргөндө ошентип айкыра берет.
'''ЭСИЛ КАЙРАН ЭНЕКЕ!'''
Апендинин аялы байкоостон ысык кесмени ууртап алып, көзүнөн жашын азыгып жиберет. Күйөөсүнүн алдында актаныш үчүн:
- Ыраматылык апам эсиме түшүп, жашып кетпедимби? - деп коёт.
Апенди да ысык кесмеден байкабай чоң ууртап алат. Ал да көзүнө жаш тегеретет.
- Ой, сага эмне болду? - дейт аялы.
- Сенин энеден жаш калганыңды эстеп, каңырыгым түтөп кетпедиби? - дептир ал да, шашканынан.
'''САБАТТУУ СЕЛДЕ'''
Башына селде чалынып алып, көчөдө кетип баратса, Апендини бир адам токтотот.
- Мынабу катты окуп берчи?
- Мен кат тааныбайм, - дейт Апенди.
- Мына кызык! Башыңда - калдайган селде, анан кат тааныбайм дейт!
Апенди селдесин ала коюп, тиги адамдын башына кийгизе салат да:
- Кептин баары селдеде болсо, кана, катыңды эми өзүң окуй салчы?! - дептир.
'''АПЕНДИ МЕНЕН ПАДЫША'''
Эл арасына «Апендинин айтканы - айткандай келет экен. Ар кимдин өлөр күнүн алдын ала билет экен», - деген аңыз кеп тарайт. Буга тырчыган падыша Апендини кашына алдырат да:
- Олуя болсоң, өзүңдүн качан өлөрүңдү айтчы? - деп кекетет.
- Айт десеңиз - айтайын. Тараза жылдыздын төлгөсү боюнча, сизден эки күн мурун өлөт экенмин.
Апендини өлүмгө буйруса, эки күндөн кийин өзү өлөрүнөн корккон падыша аны көзүнүн карегиндей сактап, чаң тийгизбей бапестеп калыптыр.
'''ЭҢ БАШКЫСЫ'''
Бирөө Апендиден сураптыр:
- Жаназа окулуп жатканда табыттын кай тарабында турган сооп - оң жагындабы, же сол жагындабы?
- Эки жагы бирдей, - дейт Апенди. - Эң башкысы - ортодогу табыттын ичинде болбосоң эле болду.
'''ЭМИР ТЕМИРДИН КАДЫР-БАРКЫ'''
Эмир Темир Апендиден сурайт:
- Жашырбай айт, менин кадыр-баркымдын баасы канча?
- Жүз дилдеден ашпайт, - деп кесе айтат, Апенди.
- Неге мынча төмөн баалайсың? - дейт, ыза боло түшкөн падыша. - Кемеримдин наркы эле жүз дилде эмеспи.
- «Ачуу - душман, акыл - дос» деген, улуу даражалуу падышам, мен ошол үчүн жүз дилде дедим да, - деп жооп бериптир Апенди.
'''ЖЕ ТЕМИР, ЖЕ ЭШЕК...'''
«Молдо кылып бересиң», - деп Эмир Темир Апендиге бир эшек тапшырыптыр. Акысына деген миң дилдени сунуп жатып, падыша аны аябай зекийт:
- Эгерде, өзүң айткан он жылдын ичинде молдолукту үйрөтө албасаң, башыңды алам!
Бул кабарды уккан Апендинин аялы күйөөсүн жемелейт.
- Эй, акылсыз катын! - дейт ал, аялын жубатып. - Ага чейин ким бар, ким жок! Он жылдын ичинде же Темир өлөт, же эшек өлөт.
'''ЖОЛДОН КҮЗГҮ ТАПКАНДА...'''
Бир жолу Апенди жолдон күзгү таап алат. Караса - сакалчан бирөө. Уяла түшкөн Апенди:
- Апенди, сеники беле?! - деп күзгүнү ыргытып жибериптир.
'''ЖОГОТКОНДУН ЖАЗАСЫ'''
Апендинин эшеги оттоп жүрүп, ээрдин үстүнө арта салынган чапанын бир жерге түшүрүп салат. Жоголгон буюмуна ичи ачышкан Апенди эшегинин ээрин шыпырып алып, кыйкырат дейт:
- Чапанды таппасаң, мен да сенин ээриңди бербеймин!
'''ЧАЧТАН КИЧҮҮ САКАЛ'''
Апендиден бирөө сураптыр:
- Бу сенин сакалың эмне үчүн кара, чачың эмне үчүн ак?
- Сакалым чачыман он беш жаш кичүү, ошол үчүн да... - дептир.
'''УУРУНУН КЕЛЕР ЖЕРИ'''
Бир жолу Апендинин чапанын ууру ала качат. Анын артынан кууп отурбай, түз эле көрүстөнгө келет.
- Ууру башка жакта жүрсө, сенин биерден күтүп отурганың кандай? - деп сурашат, анын жайын уккандар.
- Ал урган кайда жүрбөсүн, акыры келер жери ушу да, - дептир Апенди.
'''КЕРЭЭЗ'''
Апенди катуу ооруп калып, бала-чакасына керээзин айтыптыр:
- Мени эски кепинге ороп, эски көргө койгула.
- Эмне үчүн? дешет балдары.
- Кепиним да эски, көрүм да эски болсо, Аңкүр-Маңкүр «эчак өлгөң неме турбайбы» - деп башка жакка кетип калсын.
'''ЖАГЫМДУУ ТҮШ'''
Апенди бир күнү түш көрсө, коңшу аялдар чогулуп, өзүнө бир сулуу келинчек алып берип жатышат. Чочуп ойгонот да, аялын капталга түрткүлөйт:
- Тур, катын! Иш чатак!
- Эмне болгон чатак? - дейт аялы, уйкулуу көзү менен.
- Коңшу аялдар мени бир жаш келинге үйлөндүргөнү жатышат. Кууп чык, аларды?
- Дөөдүрөбөй тынч жатчы!
- Айтып коёюн, эгер алар мени зордоп үйлөнтүшсө - таарынба! - дептир Апенди сөзүн бышыктап.
'''УБАДАГА БЕКЕМДИК'''
Бир жолу падыша Апендиге ачууланып, «жүзүңдү мага көрсөтпө!» - деп, сарайынан кууп чыгат.
Күндөрдүн биринде эл көчө-көчөнү шыпырып, дүрбөлөңгө түшүп калат.
- Эмне болду? - деп сураса, падышанын бул көчөдөн өтөөрүн айтышат. Аңгыча, алчыланта аргымак ат мингендер көрүндү. Эл бүгүлүп, таазим этип жатышат. Апенди болсо, тетири карап калат. Өтүп бараткан падыша увазирлерине жаңсады:
- Мага көчүгүн салган тетиги кайсы урган?!
- Менмин, таксыр, - деди Апенди, бурулбаган калыбында. - «Мага жүзүңдү көрсөтпө!» - деп өзүңүз айткансыз. Өтүнүчүңүздү эки кылбайын деп...
'''ЭКИ ЭШЕКТИН ЖҮГҮ'''
Падыша, увазири жана Апенди болуп ууга чыгышат. Ысыганынан падыша чапанын чечип, көтөрүп жүрсүн деп Апендиге берет. Аздан соң увазири да ошентет. Муну көргөн падыша ага шылдыңдаган кеп узатат:
- Апенди, бу сенин көтөргөнүң бир эшектин жүгү болду го?
- Жок, даражалуу падышам, - деп жооп кайтарат, Апенди. - Жаңылышасыз. Эми эки эшектин жүгү болду.
'''АРТЫНАН МЫШЫКТЫ ЖУТ'''
Апендинин бир обу жок таанышы ага минтип кайрылып калат:
- Кеңешиң айтпасаң болбой калды. Көзүм илинип кетсе - оозума чычкан кирип кетиптир. Эмне кылышым керек?
- Артынан мышыкты жутуп жибер...
'''КАРАҢГЫНЫН КӨЗҮ ЖОК'''
Апендинин үлпүлдөгөн чырагын шамал өчүрүп салат.
- Сол жагыңда ширеңке жатат. Шамды жандыр, - дейт аялы.
- Караңгы үйдөн оң-солду кантип ажыратам? - дептир анда Апенди.
'''БАЛТАНЫН КЫНЫ'''
Апенди жолдон өтүп баратса, тапан балдар сыңар өтүктү көрсөтүп:
- Бул эмне, Апенди аке! - деп сурашат.
- Булбу? Бул - балтанын кыны, - дептир ал, жубарымбек балдарга.
'''БООЗ КАЗАН'''
Апенди бир байдын казанын сурайт. Бай ыңгыранып отуруп, араң берет. Аз күндөн кийин байдын казанына дагы бир кичине казан кошуп алпарат.
- Апей, бир казан алып, эки казан бергениң кандай? - деп чочуйт, бай.
- Таңгалбаңыз, бай аке! Казаныңыз эрте бооз экен, тууп койбодубу.
- Баракел-де, баракел-дее, - дейт бай, аябай ыраазы болуп.
Күндөрдүн биринде байдын баягы казанын Апенди дагы сурайт. Ач көз неме бу жолу эпилдеп-жепилдеп бере салат. Арадан күндөр өтөт. Казанын ойлоп, байдын тынчы кетет. Акыры чыдай албай өзү барат.
Апенди байды көрө сала кучактап жыгылып, улуп-уңшүп ыйлай баштайт.
- Сабыр эт, Апенди, эмне кырсык болду? - дейт бай, окуяга түшүнбөй.
- Баягы казаныңыз өлүп, ошону жоктоп ыйлап жатпаймбы.
- Ок! Казан да өлчү беле? - деп ачууланат бай.
- Тууганды билген казан, өлбөй койчу беле?! - деп көзүнүн жашын сүрткөн болот, Апенди.
'''АКЫРЕТ'''
Апендинин эшеги өлүп, башын жерге салып отурса, коңшусу келет:
- Кой, көп кайгырба, - деп сооротот ал. - Өлүм деген ар жандыктын башына келет турбайбы. Акыретке эшек тургай, биз да барабыз.
- Ошо акыретке кантип жөө барам деп кайгырып отурбаймбы, - дептип ал, коңшусуна.
'''КАЧАНААК УЙКУ'''
Апенди түн ортосунда көчөдө ары-бери басып жүрсө, кароолчу адам андан сураптыр:
- Караңгы түндө эмне кылып жүрөсүз?
- Уйкум качып кетип, ошону издеп жүрөм.
'''ӨЗҮНӨН КӨРСҮН'''
Апенди бак ичинен отун кыркып жүрсө, бир кабанаак ит качырып сала берет. Коркуп кетип балтасын шилтеп ийсе, аттин башына дал тийип, ит өүп калат. Нарытан чуркап келген ээси Апендиге доо коёт:
- Балтанын мизи менен таппай, сабы менен урсаң, бирдеме болот белең?!
- Итиң өзүнөн көрсүн. Эгерде, ал мени тиши менен эмес, куйругу менен капса, мен деле балтанын сабы менен урат элем... - дептир Апенди.
'''АЛЖЫГАН АШЫК'''
Бир алжыган бай Апендинин кызына тийишиптир:
- Жан эркем, сага деген ашыктыктын айынан тирүүлөй өлмөй болдум. Сен отко кир десең - отко, сууга кир десең - сууга кирем...
- А жерге кир десемчи? - дептир, тиги кыз.
'''САРАҢ БАЙ'''
Бир сараң бай өзүнүн атын аяп, Апендинин эшегин сурап келет.
- Эшегим үйдө жок эле... - дейт Апенди.
Аңгыча, эшеги айкырып коё берет.
- О ыйманы жок, үйүңдө турбайбы. Эмне мынча жалган айтасың?! - дейт бай, ага нааразы болуп.
- Бу сен адамга ишенесиңби, же эшекке ишенесиңби?! - деп демитиптир Апенди, тигини.
'''АЛАКАН ЧАПМАЙ ОЮНУ'''
Апенди теңтуштары менен бир үйдө палоо жеп отурса, шамал шамды өчүрүп салат. Отургандардын бирөө минтет:
- Чырак жанганча палоого кол салмай жок. Ар ким алаканын чаап турсун.
- Жарайт, - дейт Апенди. Анан, багалегин түрө салып, бир колу менен жылаңач этин чапкылап, бир колу менен палоодон сугуна берет.
'''САКАЛЫҢ ӨРТТӨНГҮР...'''
Бир күнү Апендинин уулу «наным кудукка түшүп кетти», - деп ыйлап келет.
Апенди уулун сооротмокчу болуп, кудукка эңкейсе, сакалчан бирөө карап турат.
- Ээй, сакалың өрттөнгүр, - деп кыйкырат ага. - Ушу тырмактай баланын нанын тартып жегенден уялсаң боло!
'''ЭС АЛСЫН ДЕП ЭШЕКТИ...'''
Эки көзү толо куржунун эшегине артып алып, жол жүрүп баратса, Апендиге бирөө кыйкырат:
- Эшектин убалынан коркпогон кандай таш боор жан элең?! Очоюп минип алып, оор куржунду жонуна артып...
Тиги кишинин сөзүн туура көргөн Апенди куржунду өз ийнине арта салып, эшегин минген бойдон жолун улаптыр...
'''МЕН ЫЙЛАБАЙ, КИМ ЫЙЛАЙТ?'''
Бир эле айдын ичинде Апендинин аялы, анан эшеги өлөт. Аялы өлгөндө анча ыйлабай, бирок, эшеги өлгөндө шолоктой бериптир. Сооротмокчу болгон коңшусу:
- Апенди аке, аялыңыз өлгөндө мынчалык ыйлабай, эшегиңиздин өлүмүнө катуу кейидиңиз го? - дейт.
- Аялым өлгөндө коңшу-колоң чогулуп, көңүл айттыңар. «Көп кайгырбаңыз, катын алып беребиз», - дедиңер. Ал эми, азыр «эшек алып беребиз», - деген бир жан жок. Анан, кантип ыйлабайм, - деп жооп бериптир ал.
'''БИР СӨЗДҮҮЛҮК'''
Бирөөлөр Апендинин жашын сурашат.
- Быйыл кыркка чыктым, - дейт ал.
- Мындан он жыл илгери деле ушуну айтпадың беле?
- Анын эмнеси бар экен, - дептир Апенди. - Адам бир сөздүү болуш керек.
== АВТОРЛОРДУН АТЫ-ЖӨНҮ ==
Агрикола Иоганн (1494-1566) - немис фольклор жыйноочусу
Аркесилай (315-241 б.э) - байыркы грек философу
Арреа Жан Люсьен (1841-1922) - француз жазуучусу
Бальзак Оноре де (1799-1850) - француз жазуучусу
Батлер Сэмюэл (1835-1902) - англис жазуучусу
Бек Анри Франсуа (1837-1899) - француз драматургу
Бетховен Людвиг (1770-1827) - немис композитору
Бёрк Эдмунд (1729-1797) - англис саясий ишмери
Бёрнс Карл (1786-1837) - немис публицисти
Бирс Амброз (1842-1914) - америкалык жазуучу
Бисмарк Отто (1815-1898) - немис мамлекеттик ишмери
Бичер Генри (1813-1887) - америкалык коомдук ишмер
Бовуар Симона де (1908) - француз жазуучусу
Бон Генри (1796-1844) - англис китеп соодагери
Брехт Бертольд (1898-1956) - немис жазуучусу
Бронте Шарлотта (1816-1855) - англис жазуучусу
Буш Вильгельм (1832-1908) - немис юморист акыны
Буше Гийом (1513-1593) - француз аскер ишмери
Вашингтон Джордж (1732-1799) - АКШнын биринчи президенти
Вебер Карл (1767-1832) - немис жазуучусу
Виланд Христофер (1733-1813) - немис жазуучусу
Вильмен Абель (1790-1870) - француз тарыхчысы
Вольтер Мари (1794-1878) - француз жазуучусу
Гагедорн Фридрих (1708-1754) - немис акыны
Гаман Иоганн (1730-1788) - немис жазуучусу
Гейне Генрих (1797-1856) - немис акыны
Гельвеций Клод (1715-1771) - француз философу
Генри Адамс (1838-1918) - америкалык тарыхчы
Генрих IV (1594-1610) - француз королу
Герберт Джордж (1593-1633) - англис акыны
Гёте Иоганн (1749-1832) - немис акыны
Гораций Квинт (65-8 б.з.ч.) - рим акыны
Гофман Эрнст (1776-1822) - немис жазуучусу, композитору
Грасиан Бальтасар (1601-1658) - испан жазуучусу
Граф Артуро (1848-1913) - италия жазуучусу
Гумбольдт Александр (1769-1859) - немис табият таануучусу, саякатчысы
Гэзлитт Уильям (1778-1830) - англис публицисти
Гюго Виктор (1802-1885) - француз жазуучусу
Дарвин Чарльз (1809-1882) - англис табият таануучусу
Даумер Георг (1800-1875) - немис акыны
Демокрит Абдералык (б.з.ч. 460-370) - байыркы грек философу
Дефо Даниель (1660-1731) - англис жазуучусу
Джефферсон Томас (1743-1826) - АКШнын президенти
Джонсон Сэмюэл (1709-1784) - англис сынчысы
Дидро Дени (1713-1784) - француз жазуучусу
Дистервет Адольф (1790-1866) - немис педагогу
Зандерс Даниель (1819-1885) - немис окумуштуусу
Зейме Иоганн (1763-1810) - немис акыны
Ингерсолл Роберт (1833-1899) - америкалык юрист
Кант Иммануил (1724-1804) - немис философу
Карл IX (1550-1574) - француз королу
Карлейль Томас (1795-1881) - англис тарыхчысы
Кин Хаббард (1868-1930) - америкалык юморист жазуучу
Колетт Габриэль (1873-1954) - француз жазуучусу
Коллетта Пьетро (1775-1833) - италия тарыхчысы
Коллинз Джон (1848-1908) - англис адабият изилдөөчүсү
Колтон Чарльз (1780-1832) - англис адабиятчысы
Котгрейв Рэндл (1634-ж. өлгөн) - англис филологу
Крашевский Юзеф (1812-1887) - поляк жазуучусу
Круассе Франсис (1877-1937) - француз жазуучусу
Кэмден Уильям (1551-1623) - англис тарыхчысы
Лабрюйер Жан (1646-1696) - француз жазуучусу
Лагерлёф Сельма (1856-1940) - швед жазуучусу
Ламенне Фелисите (1782-1854) - француз жазуучусу
Ларошфуко Франсуа (1613-1680) - француз жазуучусу
Левис Гастон (1764-1830) - француз жазуучусу
Леонардо да Винчи (1452-1519) - италия окумуштуусу, сүрөтчүсү, инженери
Леопарди Джакомо (1798-1837) - италия акыны
Лопе де Вега (1562-1635) - испан драматургу
Лотреамон Исидор (1846-1870) - француз акыны
Лери Пьер (1793-1871) - француз философу
Линкольн Авраам (1809-1865) - АКШнын президенти
Лихтенберг Георг (1742-1799) - немис жазуучусу
Манн Генрих (1871-1950) - немис жазуучусу
Маре Анри (1838-1917) - француз жазуучусу
Марк Твен (1835-1910) - америкалык жазуучу
Маркс Карл (1818-1883) - илимий коммунизмдин негиз салуучусу
Менандр (б.з.ч. 343-291) - байыркы грек комедиографы
Местр Жозеф (1753-1821) - француз жазуучусу
Миранд Ив (1875-1957) - француз драматургу
Мицкевич Адам (1798-1855) - поляк акыны
Мольер Жан Батист (1622-1673) - француз драматургу
Монтескье Шарль (1689-1755) - француз философу
Моруа Андре (1885-1967) - француз жазуучусу
Наполеон I Бонапарт (1769-1821) - француз колбашчысы
Невё Жорж (1900) - француз акыны
Нодье Шарль (1780-1844) - француз жазуучусу
Ньютон Исаак (1643-1727) - англис физиги, астороному
Овидий (б.з.ч. 43 - б.з. 17) - рим акыны
Олстон Вашингтон (1779-1843) - америкалык сүрөтчү
Паскаль Блез (1623-1662) - француз окумуштуусу
Пеле да ла Лозер (1785-1871) - француз саясий ишмери
Пенн Уильям (1644-1718) - англис саясий ишмери
Петроний Гай (66-ж. өлгөн) - рим жазуучусу
Пифагор (б.з.ч. 580-500) - байыркы грек математиги
Платен Август (1796-1835) - немис акыны
Плутарх (46-127-ж. өлгөн) - байыркы грек тарыхчысы
Плиний Кенжеси (62-114-ж. өлгөн) - рим жазуучусу
Помпоний Марк (б.з.ч. I - б.з. I) - латин грамматиги
Публилий Сир (б.з.ч. I к.) - рим акын-мимографы
Райт Леонард (1591-ж.) - англис адабиятчысы
Рей Джон (1628-1705) - англия натуралисти
Ривароль Антуан (1753-1801) - француз жазуучусу
Роллан Ромен (1866-1944) - француз жазуучусу
Ронсар Пьер (1525-1585) - француз жазуучусу
Ростан Жак (1894-1977) - француз жазуучусу
Рохас Фернандо (1465-1541) - испан жазуучусу
Рузвельт Франклин (1882-1945) - АКШнын президенти
Руссо Жан Жак (1712-1778) - француз философу, жазуучусу
Салакру Арман (1899) - француз драматургу
Сантаяна Джордж (1863-1952) - америкалык философ, акын
Саути Роберт (1774-1843) - англис акыны
Светоний Гай (70-140) - рим тарыхчысы
Свифт Джонатан (1667-1745) - англис жазуучусу
Сен-Жон-Перс (1887-1975) - француз дипломаты, акыны
Сенека (кенжеси) (б.з.ч.4-65) - рим философу, жазуучусу
Сервантес Мигель (1547-1616) - испан жазуучусу
Сесброн Жильбер (1913) - француз жазуучусу
Сиббер Колли (1671-1757) - англис актеру, акыны
Скотт Вальтер (1771-1832) - англис жазуучусу
Сократ (б.з.ч. 469-399) - байыркы грек философу
Спиноза Бенедикт (1632-1677) - нидерланд философу
Стенр Лоренс (1713-1768) - англис жазуучусу
Стобей Иоганн (V к.) - византия жазуучусу
Сципион Публий (божомол 55-120) - рим тарыхчысы
Теренций Публий (б.з.ч. 195-159) рим комедиографы
Терье Андре (1833-1907) - француз жазуучусу
Туле Поль Жан (1867-1920) - француз акыны
Уайлд Оскар (1856-1900) - англис жазуучусу
Уитмен Уолт (1819-1892) - америкалык акын
Франклин Бенджамин (1706-1790) - америкалык саясий ишмер, физик
Флобер Густав (1821-1880) - француз жазуучусу
Франс Анатоль (1844-1924) - француз жазуучусу
Федр (I к.) - рим тамсилчиси
Фрейтаг Густав (1816-1895) - немис жазуучусу
Фрост Роберт (1875-1963) - америкалык акын
Фейхтерслебен Эрнст (1806-1846) - австралиялык врач жана жазуучу
Филдинг Генри (1707-1754) - англис жазуучусу
Фицджеральд Фрэнсис (1896-1940) - америкалык жазуучу
Фонтенель Бернар (1657-1757) - француз жазуучусу
Фосколо Николо (1778-1827) - италия жазуучусу
Фуллер Томас (1608-1661) - англис тарыхчысы
Хемингуэй Эрнест (1899-1961) - америкалык жазуучу
Хоу Эдгар (1853-1937) - америкалык жазуучу
Цвейг Арнольд (1887-1969) - немис жазуучусу
Цвейг Стефан (1881-1942) - римдик мамлекеттик ишмер, жазуучу
Цицерон Марк (б.з.ч. 106-43) - римдик мамлекеттик ишмер, дипломат
Шатобриан Франсуа (1768-1848) - француз жазуучусу
Шекспир Уильям (1564-1616) - англис акыны, драматург
Шеллинг Фридрих (1775-1854) - немис философу
Шенстон Уильям (1714-1763) - англис акыны
Шеншоль Шарль (1845-1902) - француз жазуучусу
Шенье Андре (1762-1784) - француз акыны
Шиллер Иоганн (1759-1805) - немис акыны, драматургу
Шопенгауэр Артур (1788-1860) - немис философу
Шоу Бернард (1856-1950) - англис драматургу
Шоу Генри (1818-1885) - америкалык юморист жана сатирачы
Эрнер-Эшенбах Мария (1830-1916) - австралиялык жазуучу
Эдисон Томас (1847-1931) - америкалык ойлоп табуучу
Эмерсон Ралф (1803-1882) - америкалык акын
Энний Квинт (б.з.ч. 239-169) - рим жазуучусу
Эразм Роттердамский (1469-1536) - Кайра жаралуу доорунун жазуучусу
Этьен Анри (1531-1598) - француз жазуучусу
Ювенал Децим (божомол 60-127) - римдик акын-сатирачы
| |||