Wikibooks

Даанышман ойлор: афоризмдер, макал-лакаптар: нускалардын айырмасы

Browse history interactively
кийинки түзөтмө →
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
ВизуалдыкВикитекст
Created page with "Даанышман ойлор Афоризмдер, макал-лакаптар Түзгөн Токтосун Самудинов Бишкек 2000 Даанышман ойло..."
 
No edit summary
1 210-сап:
Көп сөз - көмүр, <br>
Аз сөз - алтын. <br>
 
<br>
Кулча иштеп, <br>
Бийче ич. <br>
<br>
Куурдактын акесин <br>
Төө сойгондо көрөсүң. <br>
<br>
Кызды бала дебегенди <br>
Мухаммед үмөтүм дебейт. <br>
<br>
Кыламыктан - бут сынат, <br>
Буламыктан - тиш сынат. <br>
<br>
Кыябын тапса - кар күйөт. <br>
<br>
Отуз уулуң болгончо, <br>
Осураак чалың болсун. <br>
<br>
Өлө жаман болбосоң - <br>
Өлө жарды болбойсуң. <br>
<br>
Таранчыны сойсо да, <br>
Касапчы сойсун. <br>
<br>
Таңкы суукка калсаң да, <br>
Кечки суукка калба. <br>
<br>
Энеден кийин - төркүн жок, <br>
Эрден кийин - урмат жок. <br>
<br>
Энесин көрүп, кызын ал, <br>
Эшигин көрүп, төрүнө өт. <br>
<br>
Эр азыгы - элден, <br>
Бөрү азыгы - жолдон. <br>
<br>
==ӨМҮР, ӨЛҮМ, ПЕНДЕЧИЛИК==
<br>
Абышка өлсө - ат бошойт, <br>
Кемпир өлсө - төр бошойт. <br>
<br>
Адам ашка тойсо да, <br>
Жашка тойбойт. <br>
<br>
Ажыдаардын куйругун баспай, <br>
Башын бас. <br>
<br>
Айгыры - ала болсо, <br>
Кулуну - кула болот. <br>
<br>
Айран ичкен - кутулат, <br>
Челегин жалаган - тутулат. <br>
<br>
Айран сураган - <br>
Аягын жашырбайт. <br>
<br>
Айт да болор, <br>
Айттын эртеси да болор. <br>
<br>
Айыгар дарттын дабасы - <br>
Өзү табылат. <br>
<br>
Алты катын азага барса, <br>
Ар кими өз муңун айтат. <br>
<br>
Артыкча дүңгүрөгөн - <br>
Акырында мүңгүрөйт. <br>
<br>
Атадан алтоо болсо да, <br>
Ар жалгыздык башта бар. <br>
<br>
Атаң өлсө - тайлак бар, <br>
Кому жерде калган жок. <br>
Ага өлсө - ини бар, <br>
Тону жерде калган жок. <br>
<br>
Атасы өлгөн - уктайт, <br>
Ач жаткан - уктабайт. <br>
<br>
Ат жашарып - кунан болбойт, <br>
Эр жашарып - улан болбойт. <br>
<br>
«Ат кечкен суу», - деп, <br>
Аюу ичет. <br>
«Кой кечкен суу», - деп, <br>
Бөрү ичет. <br>
<br>
Ат оонаган жерде - түк калат. <br>
Айран төгүлгөн жерде - жук калат. <br>
<br>
Атты көрсө - бут талыйт. <br>
<br>
Аш койгонго - аш кой, <br>
Таш койгонго - таш кой. <br>
<br>
Байдыкы - барман менен, <br>
Кедейдики - дарман менен. <br>
<br>
Байлык - не дедирбейт, <br>
Жоктук - не жедирбейт. <br>
<br>
Бай мактанса - табылар, <br>
Жок мактанса - чабылар. <br>
<br>
Баймын деп, мактанба, <br>
Жокмун деп, суктанба. <br>
<br>
Бейиштин ашын көрмөк бар, <br>
Жемек жок. <br>
<br>
Берген - март эмес, <br>
Алган - март. <br>
<br>
Берип, берен болгуча, <br>
Бербей - сараң бол. <br>
<br>
Бирге жүрмөк бар, <br>
Бирге өлмөк жок. <br>
<br>
Бирөө жете албай жүрсө, <br>
Бирөө кете албай жүрөт. <br>
<br>
Бирөөнүн жамандыгын тилегенче, <br>
Өзүңдүн амандыгыңды тиле. <br>
<br>
Бирөөнүн үйүн чечмек бар, <br>
Тикмек жок. <br>
<br>
Биттүү конок - жатпайт, <br>
Иттүү конок - батпайт. <br>
<br>
Болор кулун - желеде жулкунат, <br>
Болор бала - бешикте жулкунат. <br>
<br>
Бөдөнөнүн жатагын көр да, <br>
Этине таарын. <br>
<br>
Бөрү арыгын билгизбей, <br>
Итке жүнүн үрпөйтөт. <br>
<br>
Дат - темирди жейт, <br>
Дарт - өмүрдү жейт. <br>
<br>
Дубана таарынса - <br>
Куржунуна зыян. <br>
<br>
Жакшы кыздын башына - <br>
Бермет менен шуру ойнойт. <br>
Жаман кыздын башына - <br>
Какач менен кир ойнойт. <br>
<br>
Жорго минген - <br>
Жолдошунан ажырайт. <br>
Көп жашаган - <br>
Курдашынан ажырайт. <br>
<br>
Жылкы кишенешкенче, <br>
Адам - сүйлөшкөнчө. <br>
<br>
Ит күлүгүн - түлкү сүйбөйт, <br>
Ичи ооруган - күлкү сүйбөйт. <br>
<br>
Иттин - ээси болсо, <br>
Карышкырдын - Кудайы бар. <br>
<br>
Ичип, арактын көөнүн алган - <br>
Кусуп, Кудайдын көөнүн алат. <br>
<br>
Казанга түшкөн - капка түшпөйт. <br>
<br>
Кара далы - эр тандабайт, <br>
Жыгылар адам - жер тандабайт. <br>
<br>
Кара жерге кар жааса, <br>
Карды көргөн - бир мурат. <br>
Кара жерден кар кетсе, <br>
Жерди көргөн - бир мурат. <br>
<br>
Кел демек - бар, <br>
Кет демек - жок. <br>
<br>
Келгенче - конок уялат, <br>
Келгенден кийин - үй ээси уялат. <br>
<br>
Көчкөндөн отун артат, <br>
Өлгөндөн катын артат. <br>
<br>
Киши аты - терчил, <br>
Киши кийими - кирчил. <br>
<br>
Кушту жырткыч кылган - тырмагы, <br>
Киши сүрдүү кылган - мансабы. <br>
<br>
Кызыктан кызык - кызды көр, <br>
Өзгө эрибей, жатка эрийт. <br>
Кызыктан кызык - тузду көр, <br>
Майга эрибей, сууга эрийт. <br>
<br>
Кырк жылы кыргын болсо, <br>
Бейажал чымын өлбөйт. <br>
<br>
Мансапка мас болгон - <br>
«Көлгө көпүрө салам», - дейт. <br>
<br>
Меймандын тогу - жакшы. <br>
<br>
Миң кишинин атын билгенче - <br>
Бир кишинин сырын бил. <br>
<br>
Мурунку конок <br>
Кийинки конокту сүйбөйт. <br>
<br>
Оозунда келмеси бардын - <br>
Башында селдеси бар. <br>
<br>
Оорулуу өлбөйт, <br>
Ажалдуу өлөт. <br>
<br>
Өлөт деген - өлгөн жок, <br>
Өгүз минген - калган жок. <br>
<br>
Чалдын көркү - сакал, <br>
Сөздүн көркү - макал. <br>
<br>
Эрди - карыганда, <br>
Атты - арыганда көр. <br>
<br>
Эт көрбөгөн - чоң сугунат, <br>
Ун көрбөгөн - бор сугунат, <br>
Туз көрбөгөн - шор сугунат. <br>
<br>
 
==ДОСТУК, ЭРДИК, АР-НАМЫС==
<br>
Ажырашар дос <br>
Ээрдин арткы кашын сурайт. <br>
<br>
Айткан сөз - алышкан кол. <br>
<br>
Айтпа, <br>
Айткандан соң кайтпа. <br>
<br>
Айыл ити ала болсо да, <br>
Бөрү көрсө чогулат. <br>
<br>
Акмак достон - <br>
Акылдуу душман артык. <br>
<br>
Ак сооттун жакасы бар, <br>
Жеңи жок. <br>
Азаматтын ачуусу бар, <br>
Кеги жок. <br>
<br>
Алдыңа келсе - <br>
Атаңдын кунун кеч. <br>
<br>
Аңдышкан - айыл конбойт, <br>
Эсептешкен - дос болбойт. <br>
<br>
Аргымак аттын жакшысы - <br>
Азыраак оттоп, көп жуушайт. <br>
Азамат эрдин жакшысы - <br>
Азыраак сүйлөп, көп тыңшайт. <br>
<br>
Аргымак аттын куйругу - <br>
Бирде жибек, бирде кыл. <br>
Эр жигиттин белгиси - <br>
Сыртта - мырза, үйдө - кул. <br>
<br>
Атанын уулу, <br>
Аргымактын кулуну. <br>
<br>
Аттан айрылсаң - айрыл, <br>
Ээр токумдан айрылба. <br>
<br>
Ат - эриндүү болот, <br>
Эр - мурундуу болот. <br>
<br>
Аш жебесем таш жейин, <br>
Этегиң жапчы, кудагый. <br>
<br>
Басмайылдын кадырын <br>
Ээси билбей, ат билет. <br>
Эр жигиттин кадырын <br>
Агайын билбей, жат билет. <br>
<br>
Бөрү атар уулду бөркүнөн тааны. <br>
<br>
Дос - башка, <br>
Душман - бутка карайт. <br>
<br>
Досуң берген малдын тишин ачпа. <br>
<br>
Досуң миң болсо да - аз, <br>
Душманың бирөө болсо да - көп. <br>
<br>
Жакшы деген - бир ат, <br>
Кууса жеткис. <br>
Жаман деген - бир ат, <br>
Жууса кеткис. <br>
<br>
Жакшы тилек - жарым ырыс. <br>
<br>
Жарды болсоң - ардуу бол. <br>
<br>
Жаш чыбыктын ийилгени - <br>
Сынганы. <br>
Жаш жигиттин уялганы - <br>
Өлгөнү. <br>
<br>
Жигиттин сөзү өлгөнчө - <br>
Өзү өлсүн. <br>
<br>
Жигиттин түсүн айтпай, <br>
Ишин айт. <br>
<br>
Жылкычынын бир көргөнүн - <br>
Хан көрбөйт. <br>
Бир көргөнүн - <br>
Ит көрбөйт. <br>
<br>
Ийигленге - ийилгин, <br>
Атаңдан калган кул эмес. <br>
Какайганга - какайгын, <br>
Падышанын уулу эмес. <br>
<br>
Ийне - көзүнөн, <br>
Уй - мүйүзүнөн, <br>
Адам - сөзүнөн сынат. <br>
<br>
Калыңсыз кыз болсо да, <br>
Каадасыз кыз болбойт. <br>
<br>
Каниет - карын тойгузат. <br>
<br>
Катуу сөз - камчы, <br>
Жылуу сөз - укурук. <br>
<br>
Кийиз сатсаң - айылыңа сат, <br>
Бир чекесин салына жат. <br>
<br>
Куда болгуча - <br>
Кулундуу бээңди сураш. <br>
Куда болгондон кийин <br>
Кул да болсо сыйлаш. <br>
<br>
Өз агасын агалай албаган - <br>
Жат агасын сагалайт. <br>
<br>
Өзөктөн чыккан өрт жаман, <br>
Өздөн чыккан жат жаман. <br>
<br>
Сулуунун көркү - көзүндө, <br>
Жигиттин көркү - сөзүндө. <br>
<br>
Сунулган моюнду <br>
Суурулган кылыч кеспейт. <br>
<br>
Тууган - күйдүрүп айтат, <br>
Душман - сүйдүрүп айтат. <br>
<br>
Уул - уйгак, кыз - кыроо. <br>
<br>
Үйүрүн сагынбас - ат болбойт, <br>
Элин сагынбас - эр болбойт. <br>
<br>
Чөбү жок деп - жерден түңүлбө, <br>
Малы жок деп - эрден түңүлбө. <br>
<br>
Эки жакшы жайлоого чыкса - <br>
Кудалашып түшөт. <br>
Эки жаман жайлоого чыкса - <br>
Кубалашып түшөт. <br>
<br>
Эр жарасыз болбойт. <br>
<br>
==ЫНТЫМАК, ЫРЫС, БЕРЕКЕ==
<br>
Агайындын азары болсо да, <br>
Безери болбойт. <br>
<br>
Агайын таттуу болсо - <br>
Ат көп. <br>
Абысын таттуу болсо - <br>
Аш көп. <br>
<br>
Адам курсагынан эмес, <br>
Кулагынан арыктайт. <br>
<br>
Адашкандын айыбы жок - <br>
Айланып үйрүн тапкан соң. <br>
<br>
Айга жетпес ашыңды - <br>
Айылдаштан аяба. <br>
<br>
Алыс жерге куда болсоң - <br>
Артынчактап аш келер. <br>
Жакын жерге куда болсоң - <br>
Түрдүү ушак сөз келер. <br>
<br>
Алыстагы туугандан - <br>
Жакынкы коңшу артык. <br>
<br>
Барса - базар, келсе - кербен. <br>
<br>
Баш айрылса - бөрк ичинде, <br>
Кол сынса - жең ичинде. <br>
<br>
Бир күнү уруш болгон үйдөн <br>
Кырк күнү береке кетет. <br>
<br>
Битке өчөшүп, көйнөгүңдү отко салба. <br>
<br>
Дарак мөмөлөгөн сайын ийилет. <br>
<br>
Жакшы кыз - эрден чыкпайт, <br>
Эрден чыкса - элден чыкпайт. <br>
<br>
Жакшы сөздү айбан да түшүнөт. <br>
<br>
Жакшы таз - башын жашырбайт, <br>
Жакшы аял - ашын жашырбайт. <br>
<br>
Жалгыз кыз - жалама туз, <br>
Эки кыз - эрмек кыз, <br>
Үч кыз - ата-энеге күч кыз. <br>
<br>
Жалгыз таруу ботко болбойт. <br>
<br>
Жашы улуу - жаны курбу. <br>
<br>
Жол кууган - казынага жолугат, <br>
Сөз кууган - балаага жолугат. <br>
<br>
Жылуу сөз - <br>
Жыланды ийинден чыгарат. <br>
<br>
Кеңешип кескен бармак оорубайт. <br>
<br>
Конок «бышты» десе, <br>
Ала бакандагы эт да бышат. <br>
<br>
Конок койдон жоош. <br>
<br>
Коноктун алдына - аш кой, <br>
Эки колун бош кой. <br>
<br>
Коңшуң сокур болсо - көзүң кыс. <br>
<br>
Көйнөк кири - жууса кетет, <br>
Көңүл кири - айтса кетет. <br>
<br>
Көп бергенден - тез берген. <br>
<br>
Көч жүрө-жүрө түзүлөт. <br>
<br>
Күндө келген - күл ууртайт, <br>
Айда келген - май ууртайт. <br>
<br>
Кылыч жарасы бүтөт, <br>
Сөз жарасы бүтпөйт. <br>
<br>
Макал атасы - сөз, <br>
Мата атасы - бөз. <br>
<br>
Меймандын өзүн бакпай, <br>
Атын бак. <br>
<br>
Мейманыңдын көзүнчө <br>
Мышыгыңды «мыш!» дебе! <br>
<br>
Оорунун алын сурасаң - <br>
Айыкканга тете. <br>
<br>
Отуз тиштен чыккан сөз - <br>
Отуз уруу элге тарайт. <br>
<br>
Оң колуңдун ачуусун - <br>
Сол колуң менен бас. <br>
<br>
Өгүз өлдү - орток айрылды. <br>
<br>
Өзүңө өзүң бек болгун, <br>
Коңшүңду ууру тутпагын. <br>
<br>
Өлө жегенче - <br>
бөлө же. <br>
<br>
Өткөн өмүр, <br>
Калган көңүл табылбайт. <br>
<br>
Өткөн өчү бардын - кетпес кеги бар. <br>
<br>
Сөөк - кайрылат, дос - айрылат. <br>
<br>
Сөз сөөктөн өтүп, чучукка жетет. <br>
<br>
Сөз тапканга - колко жок. <br>
<br>
Таш, ташты эриткен - аш. <br>
<br>
Тилден бал да, уу да тамат. <br>
<br>
Үйүңө келгенге - <br>
Үйдөй таарынычыңды айтпа. <br>
<br>
Чакырганда - барбаган, <br>
Ымдаганга зар болор. <br>
<br>
Эжелүү кызга - эчки тон. <br>
<br>
Эки тоо көрүшпөйт, <br>
Эки адам көрүшөт. <br>
<br>
Эрте турган жигиттин - <br>
Ырысы артык. <br>
Эрте турган аялдын - <br>
Бир иши артык. <br>
<br>
Ээсин сыйласаң - <br>
Итине сөөк сал. <br>
<br>
==ЖАЛКООЛУК, САРАҢДЫК, НААДАНДЫК==
<br>
Адам аласы - ичинде, <br>
Мал аласы - тышында. <br>
<br>
Адеби жок жигит - <br>
Жүгөнү жок атка окшош. <br>
Адеби жок аял - <br>
Кабанаак итке окшош. <br>
<br>
«Айдайкелден» алтоо өлдү, <br>
«Көрөкелден» көп өлдү. <br>
<br>
Акмак - иттен илгери, <br>
Кишиден кийин. <br>
<br>
Ала койду бөлө кырккан - <br>
Жүнгө жарыбайт. <br>
<br>
Аларманга алтоо - аз, <br>
Берерманга - бешөө көп. <br>
<br>
Алган - алтоо болбойт, <br>
Жеген - жетөө болбойт. <br>
<br>
Алжаке кызга - жалжаке күйөө. <br>
<br>
Асырнды баланы <br>
Айылчы катын чыгарат. <br>
<br>
Ат сураган - кордук эмес, <br>
Ээр токум сураган - кордук. <br>
<br>
Ашыккан - азат, <br>
Тойбогон - тозот. <br>
<br>
Бай болбогон - бай болсо, <br>
Корубаган жер калбайт. <br>
<br>
Байлык колдун кириндей, <br>
Жукса - турат, жууса - кетет. <br>
<br>
Бай менен байбиче - урушта болсо, <br>
Кул менен күң - куймакта. <br>
<br>
Балтыр бит башка чыгат. <br>
<br>
Бербестин ашы - бышпас. <br>
<br>
Бергенин алган - жамандын иши, <br>
Ичкенин кускан - чабалдын иши. <br>
<br>
Берээрге бешимде - кымыз, <br>
Бербеске шашкеде - саамал. <br>
<br>
Бир теңге берип, айттыра албаганды - <br>
Миң теңге берип, койдура албайсың. <br>
<br>
Бозокордун үйү - <br>
Кыйкырык менен өкүрүк. <br>
Өтүкчүнүн үйү - <br>
Апырык менен сапырык. <br>
Насвайчынын үйү - <br>
Түкүрүк менен какырык. <br>
<br>
Булуттан чыккан күн - ачуу, <br>
Жамандан чыккан сөз - ачуу. <br>
<br>
Бутунан мүдүрүлгөн - турат, <br>
Тилинен мүдүрүлгөн - турбайт. <br>
<br>
Бышылуу тамактын - күйүтү жаман. <br>
<br>
Жакшы атка - бир камчы, <br>
Жаман атка - миң камчы. <br>
<br>
Жакшы катынга жаман катын - <br>
«Айлашмын», - деп теңелет. <br>
<br>
Жакшыны - сөз өлтүрөт, <br>
Жаманды - таяк өлтүрөт. <br>
<br>
Жакшы - таап сүйлөйт, <br>
Жаман - каап сүйлөйт. <br>
<br>
Жакшы тамак калгыча - <br>
Жаман курсак айрылсын. <br>
<br>
Жаманга - сый жарашпайт. <br>
<br>
Жалкоонун - жаны, <br>
Байдын малы - ардактуу. <br>
<br>
Жоктун - бир арманы бар, <br>
Байдын - миң арманы бар. <br>
<br>
Жол айры болсо - <br>
Иттин башы каңгы болот. <br>
<br>
Жорго - жүрүшүнөн пул болот, <br>
Жаман - жүрүшүнөн кул болот. <br>
<br>
Ириген ооздон - <br>
Чириген сөз чыгат. <br>
<br>
Ит менен куда болсоң - <br>
Жегени менен той болосуң. <br>
<br>
Казандагы кайда качат? <br>
Каптагыга сак болгун. <br>
<br>
Кайда болсоң - айда бол, <br>
Аш ичерде пайда бол. <br>
<br>
Кайрылып ичер ашыңа <br>
Какырба да, түкүрбө. <br>
<br>
Калпты - чындай, <br>
Аксакты - тыңдай кылат. <br>
<br>
Карыдан ыйман кетсе, <br>
Жаштан уят кетет. <br>
<br>
Көп суур ийин казбайт, <br>
Ийин казса да - кең казбайт. <br>
<br>
Көч маанисин билбеген - <br>
Көчкөндө өгүз өлтүрөт. <br>
Сөз маанисин билбеген - <br>
Сөздү өзүнө келтирет. <br>
<br>
Кулактан кирген суук сөз - <br>
Жүрөккө барып муз болор. <br>
<br>
Күрүчтүн аркасы менен <br>
Күрмөк суу ичет. <br>
<br>
Мал арыгын сактасаң - <br>
Ооз майлайт. <br>
Киши арыгын сактасаң - <br>
Төбө кандайт. <br>
<br>
Олуя да - жакынын колдойт. <br>
<br>
Оозу менен орок оруп, <br>
Буту менен машак терет. <br>
<br>
Отко келген катындын <br>
Отуз ооз сөзү бар. <br>
<br>
Отун албаганга - <br>
От жактырба. <br>
<br>
Сабаасына жараша - <br>
Бишкеги. <br>
Сакалына жараша - <br>
Искеги. <br>
<br>
Сойгонуң - улак, теке, <br>
Тартканың - кулак, чеке. <br>
<br>
Сокур атка - котур ат үйүр. <br>
<br>
Сөз билбеген - <br>
Муштуму менен коркутат. <br>
<br>
Темене берип, төө алат. <br>
<br>
Өз үйүм деп сөз айтпа, <br>
Үй артында киши бар. <br>
<br>
Уурунун бир бети - кара, <br>
Ушакчынын - эки бети кара. <br>
<br>
Үйүндө ыракаты жоктун - <br>
Талаада кош баракаты бар. <br>
<br>
Чакырылбаган конок <br>
Шыпырылбаган жерге отурат. <br>
<br>
Эки арамза - дос болбойт. <br>
<br>
Эрдик кылып кой союп, <br>
Иттик кылып төш тартты. <br>
<br>
Эски мечитке - күкүк азанчы, <br>
Эси кеткен кишиге - эшек азанчы. <br>
<br>
Эшегине жараша - тушагы. <br>
 
==УЛУУ АДАМДАРДЫН ТУРМУШУНАН==
 
''ЖАЗУУЧУЛУК СЫР''
 
Бернард Шоудон бир аял сураптыр: кантип жазганда атактуу жазуучу боло алам?
- Солдон оңду карай жазганда... - дептир Шоу.
"https://ky.wikibooks.org/wiki/Даанышман_ойлор:_афоризмдер,_макал-лакаптар" булагынан алынды